ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Εκείνο το καλοκαίρι. Οι φάκελοι στη Χαλυβουργική
2. Επίσκεψη σε μια παλιά ιστορία
α. Το τραύμα
5. Το αρχείο
γ. Η δημόσια σφαίρα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΟΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ
1. Η καταστροφή των φακέλων ως διαδικασία μετάβασης
α. Μεταβάσεις και μεταβατική δικαιοσύνη
2. Μεταβάσεις, ιστορική μνήμη και αρχεία
α. Η περίπτωση της Ισπανίας
β. Τα Αρχεία του Τρόμου στην Παραγουάη
γ. Το αρχείο της Στάζι και οι χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού»
3. Τα αρχεία και η αποκατάσταση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΦΑΚΕΛΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΦΡΟΝΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ
ΕΛΛΑΔΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
1. Η εμφάνιση του εσωτερικού εχθρού και η μεσοπολεμική εγκαθίδρυση των φα- κέλων
2. Η νομιμοφροσύνη και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων α. Η πικρή μικρή ιστορία του Λ.Π.: από «άξιος της εμπιστοσύνης του κράτους» σε «μη νομιμόφρων»
3. Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων: ένας παράλληλος κόσμος
Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων: συγκρότηση και περιεχόμενο
β. Οι φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων και οι μηχανισμοί παραγωγής τους
γ. Φάκελοι παντού... Σκιαγραφώντας ένα πλέγμα ελέγχου και καταστολής
δ. Οι αντιδράσεις για τους φακέλους
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΕΝΟΣ ΦΑΚΕΛΟΥ: Ο «ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ» ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ 131
1. Από την Απελευθέρωση στις βουλευτικές εκλογές του 1961
2. Η προδικτατορική βουλευτική περίοδος (1961-1967)
3. Η επτάχρονη δικτατορία (1967-1974)
4. Μεταπολίτευση
5. Ο φάκελος ως αρχείο
6. Περί μεθόδου. Ο φάκελος ως ιστορική πηγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ (1974-1989)
1. Η αποκατάσταση
α. Τα μέτρα εκδημοκρατισμού και τιμωρίας των πρωταιτίων της χούντας β. Οι φάκελοι. Ο θεσμικός παροπλισμός και οι φόβοι για τη χρήση τους
2. Η αναγνώριση
α. Ο εκδημοκρατισμός του κράτους και οι προσδοκίες του «προοδευτικούς κόσμου
β. Καταστροφή φακέλων: από τις εξαγγελίες στις ...εξαγγελίες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Η ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ. Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΦΑΚΕΛΩΝ
1. Οι αντιδράσεις απέναντι στην καταστροφή
2. Η εθνική συμφιλίωση και η συζήτηση στον Τύπο
3. Η πολιτική αντιπαράθεση
α. Η Νέα Δημοκρατία και η στρατηγική της εθνικής συμφιλίωσης
β. Ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου, πρωταγωνιστής χωρίς μεσάζοντες
γ. Το ΠΑΣΟΚ ως η αληθινή δημοκρατική παράταξη
4. Η παρέμβαση των ιστορικών
α. Η ιστορία μιας κοινότητας
5. Οι φάκελοι ως προσωπική ιστορία
α. Η ιστορία μιας αναγνώρισης
β. Ποιος δημιουργεί την ιστορία;
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΑΨΑΜΕ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΑΣ;
1. Οι σκοτεινές κληρονομιές και η διαχείρισή τους
2. Ανακαλώντας το παρελθόν ως τραύμα
3. Από τον συμμοριτοπόλεμο στον Εμφύλιο
4. Οι φόβοι σου κι οι φόβοι μου
α. Οι φόβος του αρχείου. Ένα παρελθόν που παρέμενε παρόν
β. Ο φόβος της αναμόχλευσης των παθών
γ. Οι φάκελοι ως ένα άχρηστο χαρτομάνι
δ. Φάκελοι, ένας άταφος νεκρός
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ. ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Αρχειακές πηγές
Β. Τύπος
Γ. Βιβλιογραφία
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
Τον Αύγουστο του 1989, λίγους μήνες πριν την πτώση του Τείχους και ενώ η ελληνική κοινωνία συγκλονιζόταν από το σκάνδαλο Κοσκωτά, η κυβέρνηση Ν.Δ.-ΣΥΝ, η μοναδική κυβέρνηση συνεργασίας Δεξιάς-Αριστεράς στον 20ό αιώνα, αποφάσισε την καύση περίπου 17.500.000 ατομικών φακέλων κοινωνικών φρονημάτων που διατηρούσε η Ασφάλεια. Έτσι η Ελλάδα, στο τέλος του Ψυχρού πολέμου, έγινε η πρώτη και μόνη διεθνώς χώρα που προχώρησε στην καταστροφή αυτής της σκοτεινής κληρονομιάς ενός αυταρχικού παρελθόντος.
Ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν στη συγκεκριμένη εξαίρεση, σε σχέση με τη διεθνή εμπειρία; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα του ανά χείρας βιβλίου. Δεν γράφτηκε για να θρηνήσει το καμένο περιεχόμενο των φακέλων θα ήταν μάταιο, καθώς οι στάχτες δεν ξαναγίνονται έγγραφα. Παρότι μιλάει για τους φακέλους, δεν είναι μια αναλυτική ιστορία τους. Είναι μια ιστορία των όσων γέννησαν οι φάκελοι, όλων εκείνων που οδήγησαν στην ανοχή ή και στην επιδοκιμασία της ελληνικής κοινωνίας έναντι της καταστροφής. Είναι μια προσπάθεια κατανόησης της καύσης τους ως μιας σημαντικής στιγμής της μακράς περιόδου που ονομάστηκε Μεταπολίτευση, ως ορόσημο της ολοκλήρωσης ενός πρώτου κύκλου διαχείρισης του πολλαπλά τραυματικού και διχαστικού μεταπολεμικού και μετεμφυλιακού παρελθόντος.
Εάν το παρόν αποικίζει το παρελθόν ξαναδιαβάζοντάς το με βάση το σήμερα, την ίδια ώρα το δεύτερο εκβάλλει στο παρόν μέσα από νοοτροπίες, φόβους, υλικές και άυλες κληρονομιές. Το καλοκαίρι του 1989 μέσα στον καπνό των καμένων φακέλων από την υψικάμινο της Χαλυβουργικής έσμιξαν φόβοι, τραυματικές μνήμες, κουτσουρεμένες ζωές, μαζί με ελπίδες και νέους ορίζοντες προσδοκιών που γεννούσε η συγκυρία. Γι' αυτά θέλει να μιλήσει το βιβλίο ξαναδιαβάζοντας την ιστορία της μεταπολεμικής κυρίως Ελλάδας, για το αρχείο και τη μνήμη, για ένα τραυματικό παρελθόν, το οποίο την ώρα της αποδοχής του καταστράφηκε πλέον ως ανεπιθύμητο.